Ułan z 15 pułku - fotografia wykonana podczas Dni Ułana 2009 na terenie Cytadeli (fot. Krzysztof Krause)
Po Poznaniu dupą szasta,Z piętnastego pederasta.
Sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich
Sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich
15 Pułk Ułanów Poznańskich – oddział kawalerii Armii Wielkopolskiej, Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W dwudziestoleciu międzywojennym pułk stacjonował w garnizonie Poznań. Od początku istnienia zajmował koszary pruskiego 1 Pułku Królewskich Strzelców Konnych przy ulicy Grunwaldzkiej 24/26 (do 1919 r. ulica Augusty-Wiktorii).
Historia pułku[]
Tradycje 15 Pułku Ułanów Poznańskich sięgają 1918 r. Właśnie wtedy utworzono pierwszy oddział kawalerii powstania wielkopolskiego. Formował go ppor. Kazimierz Ciążyński w zajętych już 28 grudnia poznańskich koszarach pruskiego 1 Pułku Królewskich Strzelców Konnych. Oddział przyjął nazwę Konnych Strzelców Straży Poznańskiej. Jako pierwszy w Wielkopolsce pułk odrodzonej jazdy polskiej przyjął ułańskie, narodowe, biało-czerwone proporczyki. Pułk pozostał wierny tym barwom przez całą swoją historię.
Pierwszym, tymczasowym dowódcą, był por. Józef Antoni Lossow. W trzy dni po uroczystym zaprzysiężeniu, 29 stycznia 1919 r., rozkazem Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w byłym zaborze pruskim, na którego czele stał gen. Józef Dowbor-Muśnicki, oddział otrzymał nazwę 1 Pułk Ułanów Wielkopolskich. Rozkazem z dnia 18 kwietnia 1919 roku dowódcą jednostki został Władysław Anders.
Po włączeniu Wojsk Wielkopolskich w ramy jednego wspólnego Wojska Polskiego, pułk ten w styczniu 1920 r. otrzymał kolejny nowy numer i stał się 15 Pułkiem Ułanów Wielkopolskich. Dnia 5 sierpnia 1920 r., na wniosek prezydenta Poznania Jarogniewa Drwęskiego złożony w imieniu władz miejskich, pułk otrzymał nową nazwę i odtąd stał się 15 Pułkiem Ułanów Poznańskich.
22 października 1927 r. staraniem władz miasta i dowództwa pułku odsłonięto przy ul. Ludgardy w Poznaniu Pomnik Ułanów Poznańskich autorstwa Mieczysława Lubelskiego i Adama Ballenstaeda. Przedstawia on ułana, który jako święty Jerzy, godzi lancą w smoka.
Udział w powstaniu wielkopolskim 1918-1919[]
Pierwsze walki Pułk stoczył 6 stycznia 1919 r. Tego dnia 50 strzelców uczestniczyło w zdobyciu stacji lotniczej na poznańskiej Ławicy. Następnie kombinowany oddział w sile 109 szabel brał udział w walkach o Szubin, na północnym froncie powstania wielkopolskiego. Data wymarszu na front: 9 stycznia 1919 r. została umieszczona na sztandarze Pułku. Kolejne miesiące to okres służby na różnych odcinkach frontu wielkopolskiego. W tym czasie pierwszy konny oddział powstania wielkopolskiego został przekształcony w znakomicie wyszkoloną i dobrze wyposażoną jednostkę. Miało to niebagatelne znaczenie podczas wojny polsko-bolszewickiej, od której losów zależał byt odradzającego się państwa.
Wojna polsko-bolszewicka 1919-1921[]
Na front przeciwbolszewicki Pułk wyruszył 1 sierpnia 1919 r. Szlak bojowy Ułanów Wielkopolskich wiódł na przełomie 1919/1920 r. przez Mołodeczno, Małe Gajany, Mińsk, Ihumeń, Bohuczewicze do Bobrujska (tzw. front litewsko-białoruski). To ostatnie miasto - twierdza położona nad rzeką Berezyną - zdobyte 28 sierpnia, stało się na kilka miesięcy bazą wypadową dla Pułku podczas walk z bolszewikami. Walki nad Berezyną i na Polesiu angażowały Pułk do maja 1920 r. W trakcie starć poznaniacy dorobili się u bolszewików określenia rogate, czerwone czorty (od koloru otoków na ułańskich czapkach).
Podczas całej wojny polsko-bolszewickiej 15 Pułk Ułanów Poznańskich walczył w ramach 14 Dywizji Piechoty. Pułk wyróżniał się wśród Wojska Polskiego nie tylko zdobytym u wroga respektem. Jego dowódca - ppłk. Władysław Anders - cieszył się sławą dowódcy, który potrafi sprostać najtrudniejszym zadaniom i doprowadzić je do końca. Ponadto wyróżnikiem 15 Pułku Ułanów Poznańskich było jednolite umundurowanie, doskonałe oporządzenie ludzi i koni, znakomita organizacja tyłów i taborów oraz dobre i starannie pielęgnowane konie.
Maj 1920 r. to kolejne sukcesy bojowe poznaniaków. Podczas zatrzymywania ofensywy 16 armii sowieckiej Pułk, włączony do grupy dowodzonej przez Władysława Andersa, wziął do niewoli znaczną część brygady kawalerii wroga. W tym czasie na podstawie zapasowego szwadronu Pułku utworzono kolejne, bratnie pułki kawalerii, które po wojnie otrzymały nazwy 25 i 26 Pułk Ułanów Wielkopolskich.
Od lipca 1920, na skutek ofensywy rosyjskiej, wojska polskie zostały zmuszone do odwrotu. 15 Pułk Ułanów ubezpieczał odejście 14 dywizji piechoty z Bobrujska. Prowadząc ciężkie walki podczas odwrotu Ułani Poznańscy dotarli nad Bug. W trakcie tych działań 29 lipca pod Iwachnowiczami został ciężko ranny dowódca pułku - ppłk. Władysław Anders.
Walki nad Bugiem trwały do 8 sierpnia. Następnie Pułk wraz z 14 Dywizją Piechoty i całą 4 Armią otrzymał zadanie oderwania się od nieprzyjaciela i cofnięcia się do linii Wisły skąd, po dwóch dniach odpoczynku i uzupełnieniu stanów, wziął udział w przygotowanej przez Piłsudskiego kontrofensywie.
Dzień 16 sierpnia 1920 zapisał się w dziejach Pułku kolejnym zwycięstwem nad bolszewikami. Tego dnia Ułani Poznańscy rozbili sowiecką obronę pod Maciejowicami „mszcząc” się za klęskę Kościuszki sprzed ponad 120 lat. Udana kontrofensywa polska zaowocowała powstrzymaniem i odrzuceniem wojsk sowieckich.
Dekoracja sztandaru pułku Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari przez Józefa Piłsudskiego, Poznań, Błonia Grunwaldzkie, 22 kwietnia 1921
Ułani Poznańscy kontynuowali walki ścigając wroga do końca sierpnia aż do granicy Prus Wschodnich. Kolejne bitwy Pułk stoczył w ramach bitwy nad Niemnem. W dniach 24-28 września 1920 r. Ułani Poznańscy wsławili się w bojach pod Międzyrzeczem, Zelwą i Snowem.
Po zakończeniu wojny wszystkie pułki piechoty 14 dywizji - 55, 56, 57 i 58 oraz 15 Pułk Ułanów Poznańskich i 14 Pułk Artylerii Polowej, zostały w uznaniu swych zasług bojowych odznaczone przez Marszałka Józefa Piłsudskiego Orderem Wojskowym Virtuti Militari.
W dalszych walkach Poznaniacy dotarli ponownie pod Mińsk, skąd po zawieszeniu broni cofnięto ich na linię demarkacyjną. Pułk wrócił do Poznania w styczniu 1921 r. pod dowództwem ppłk. Władysława Andersa, który po wyleczeniu ran wrócił do jednostki późną jesienią poprzedniego roku. Tryumfalne powitanie przez mieszkańców miasta odbyło się 16 stycznia 1921 r
Dnia 22 kwietnia 1921 r. przyjechał do Poznania Marszałek Piłsudski aby własnoręcznie udekorować sztandar Pułku Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Uroczystość odbyła się na Błoniach Grunwaldzkich.
Kampania wrześniowa 1939[]
Mjr Kazimierz Chłapowski żegna się z ułanami, Warszawa, Łazienki, 27 września 1939
Wybuch wojny zastał Pułk na pozycjach obronnych koło Zaniemyśla. W toku kampanii wrześniowej walczył on w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii dowodzonej przez gen. bryg. dr Romana Abrahama.
Po załamaniu się polskiej obrony w zachodniej części kraju kolejne rozkazy kierowały Pułk na Uniejów i dalej nad Bzurę. Ciężką trasę marszu Pułk pokonał bez większych strat. Chlubną kartę Ułani Poznańscy zapisali w dniach 9-18 września 1939 r. działając na wschodnim skrzydle Armii Poznań podczas bitwy nad Bzurą. Stoczyli m.in. ciężkie walki pod Brochowem i Walewicami. Dnia 12 września poległ pod Ziewanicami dowódca Pułku - ppłk Tadeusz Mikke.
Po bitwie nad Bzurą Pułk, ubezpieczając odwrót piechoty armii Poznań i Pomorze, przebijał się przez Kampinos i torował drogę pozostałym wojskom do Warszawy. Pułk dotarł do Warszawy 20 września.
Ostatnia zbiórka 15 Pułku Ułanów Poznańskich odbyła się 28 września, w dniu kapitulacji stolicy. Mimo ciężkich strat Pułk w chwili kapitulacji był pełnowartościowym oddziałem.
15 Pułk Ułanów Poznańskich w Armii Andersa[]
Po podpisaniu 30 lipca 1941 r. układu Sikorski-Majski i umowy wojskowej 14 sierpnia tego roku w Związku Sowieckim rozpoczęto formowanie Armii Polskiej pod dowództwem generała Władysława Andersa.
Marsz II Korpusu - English subtitles
Marsz 2 Korpusu Polskiego
Kilka miesięcy później - 17 kwietnia 1942 r. - utworzono w Jangi-Jul koło Taszkientu (Uzbekistan) pod dowództwem rtm. Zbigniewa Kiedacza batalion „S”, który stał się podstawą do odtworzenia 15 Pułku Ułanów Poznańskich w ramach 2 Korpusu Polskiego. Już 3 maja batalion obchodził uroczyście święto narodowe.
Po okresie intensywnego szkolenia jednostka, wraz z całą Armią Polską, została przerzucona do Iraku. Tam też, Batalion „S” przekształcono 8 października w pułk rozpoznawczy 5 Kresowej Dywizji Piechoty nadając mu nazwę 15 Pułku Kawalerii Pancernej. Pod koniec tego samego roku jednostka wróciła do dawnej nazwy 15 Pułku Ułanów Poznańskich.
Pobyt w Iraku, a później w Libanie, Palestynie i Egipcie poświęcono na doskonalenie szkolenia jednostki jako oddziału pancerno-motorowego.
Front Włoski 1944[]
Po osiągnięciu sprawności bojowej Pułk przetransportowano do Włoch. Dotarł tam na przełomie lutego i marca 1944 r. Na pierwszy odcinek bojowy na froncie włoskim Ułani Poznańscy weszli 6 kwietnia 1944 r. w Capracotta.
W kwietniu Pułk przerzucono w okolice Genui, i tam, w Pignataro ułani obchodzili święto pułkowe.
Kolejnym etapem na szlaku bojowym 15 Pułku był udział w bitwie pod Monte Cassino, w której uczestniczył on od 3 do 29 maja. Pułk wsławił się tam w walkach na wzgórzu Castellone. Po zdobyciu przez wojska 2 Korpusu Polskiego klasztoru na Monte Cassino Ułani Poznańscy walczyli dalej na linii Hitlera zajmując Pizzo Corno i Monte Cairo.
Po krótkim odpoczynku Poznańczycy ruszyli wraz z ofensywą 2 Korpusu Polskiego wzdłuż adriatyckiego wybrzeża na Ankonę. Walki o to portowe miasto zakończyły się dla Pułku 20 lipca 1944 r.
Kolejne walki Poznańscy Ułani toczyli m. in. na linii Gotów oraz w Apeninie Emiliańskim (październik 1944 r.). Tam jednostka po raz drugi w historii straciła na froncie swego dowódcę - 23 października zginął ppłk Zbigniew Kiedacz - ukochany dowódca Pułku.
Walki w Apeninie Emiliańskim zakończyły szlak bojowy 15 Pułku Ułanów Poznańskich we Włoszech. Chwalebny udział w walkach we Włoszech przyniósł Pułkowi powtórną dekorację - wyróżnienie za niezwykłe męstwo.
Zakończenie szlaku bojowego[]
Sylwetka czołgu 15 Pułku na pustyni w Egipcie w 1945 roku
Na przełomie 1944 i 1945 roku z 15 Pułku wyodrębniono po raz drugi w jego historii 25 Pułk Ułanów Wielkopolskich.
W styczniu 1945 r. Pułk ponownie przerzucono do Egiptu, gdzie nastąpiło jego przezbrojenie w ramach utworzonej 14 Wielkopolskiej Brygady Pancernej dowodzonej przez ppłk. Władysława Bobińskiego, dawnego oficera Ułanów Poznańskich. Intensywne szkolenie trwało do października 1945, kiedy to cała brygada została przetransportowana do Włoch. Pułk pozostawał tam do czerwca 1946 roku.
Ostatni etap wojennej tułaczki wiódł do Anglii. 15 Pułk Ułanów Poznańskich rozlokowano w obozie Browning Camp koło Horsham, niedaleko Londynu. Tam też został rozformowany w 1947 roku.
Kontynuacja tradycji[]
Żołnierze 1 batalionu czołgów 15 Wielkopolskiej Brygady Pancernej, podczas święta pułkowego 24 kwietnia 2005. W poczcie oryginalny sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich
Ochotniczy Reprezentacyjny Oddział Ułanów Miasta Poznania w mundurach 15 Pułku Ułanów Poznańskich.
W 1991 r. w Poznaniu powstało ogólnokrajowe Towarzystwo Byłych Żołnierzy i Przyjaciół 15 Pułku Ułanów Poznańskich, kontynuujące działalność Towarzystwa Byłych Żołnierzy 1 Pułku Ułanów Wielkopolskich z 1933 r. Jednocześnie, na emigracji funkcjonuje cały czas w Londynie Koło Ułanów Poznańskich im. gen. Władysława Andersa.
Działania podjęte przez Towarzystwo i Koło Pułkowe zaowocowały nadaniem w 1996 r. numeru „15” Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii Pancernej, natomiast 1 Batalion Czołgów przyjął barwy Ułanów Poznańskich. Ponadto Brygada przyjęła imię gen. broni Władysława Andersa , a jako dzień swojego święta - 23 kwietnia. Znak Pułkowy został nałożony na drzewce sztandaru brygady a orzeł z odznaki pułkowej ozdobił odznakę brygady.
W roku 2002 rozpoczął działalność Ochotniczy Reprezentacyjny Oddział Ułanów Miasta Poznania w mundurach 15 Pułku Ułanów Poznańskich z udziałem wiceprezydenta Poznania Macieja Frankiewicza. Umundurowaniem i wyposażeniem nawiązuje on do tradycji 15 Pułku Ułanów Poznańskich z okresu lat 30 XX wieku. Oddział powołany został do pełnienia ochotniczej służby w celu uczestniczenia w uroczystościach państwowych, wojskowych i narodowych (oraz innych ważnych dla Poznania), kultywowania tradycji Jazdy Wielkopolskiej i propagowania dziejów oręża polskiego w świadomości młodego pokolenia. Oddział brał udział w wielu produkcjach filmowych i inscenizacjach historycznych, dysponuje siłą 20 ułanów i 20 koni wyszkolonych zgodnie z regulaminem przedwojennej kawalerii.
W roku 2006 Prezydent Ryszard Grobelny wręczył Oddziałowi proporzec z symbolami Miasta, a w roku 2010 Oddział uzyskał status stowarzyszenia. Oddział objęty jest honorowym patronatem Urzędu Miasta Poznania i ściśle współpracuje z Muzeum Walk Niepodległościowych „Odwach”.
Od roku 2005 od maja do października w każdą sobotę po godzinie 12.00 Oddział prezentuje konne odprawy wart na Starym Rynku i przed Pomnikiem Ułanów Poznańskich.
Żurawiejki kawaleryjskie związane z 15 Pułkiem[]
Żurawiejką nazywano krótki, najczęściej dwuwierszowy, żartobliwy kuplet układany dla poszczególnych pułków kawalerii, oceniający z ironią i czarnym humorem ich wojenne losy i dokonania. Żurawiejki charakterystyczne były dla kawalerii polskiej oraz rosyjskiej. 15 Pułk Ułanów doczekał się kilku własnych żurawiejek:
A kto wroga krwią zbroczony?
To piętnasty pułk czerwony.Skąd piętnasty jest czerwony?
Bolszewików krwią zbroczony.Lepiej zginąć na dnie sracza,
Niźli służyć u Kiedacza.Wciąż gotowi do kochania,
To ułani są z Poznania.Po Poznaniu dupą szasta,
Z piętnastego pederasta.Kilku chamów, kilku panów,
To piętnasty pułk ułanów.Gdyby jeszcze więcej pili,
To by sławy nie zdobyli.O piętnasty kto zapyta,
Powiedz: dobry pułk i kwita.Wrogów Polski krwią zbroczony,
To piętnasty pułk czerwony.