Poznańska Wiki
Advertisement
Poznańska Wiki

Wczytywanie mapy…
Most Biskupa Jordana Katedra

Widok z mostu Jordana

Katedra

Katedra współcześnie - widok od frontu (styl gotycki)

Katedra - 1927

Fronton katedry w roku 1927 (styl klasycystyczny)

Katedra - poznańska Bazylika Archikatedralna, położona na Ostrowie Tumskim, otoczonym korytem Warty i Cybiny, sięga samych początków chrześcijaństwa w Polsce, II połowy X wieku.

Historia i kolejne przebudowy[]

Na miejscu obecnej katedry odbudowanej po roku 1945 w stylu gotyckim, zbudowano w roku 968 pierwszy kościół katedralny p.w. św. Piotra, murowany z okrzesków martwicy łąkowej i granitu, tynkowany, dł. około 48 metrów. Badania archeologiczne przeprowadzone w 1946 roku odsłoniły liczne fragmenty pierwotnej katedry poznańskiej, co pozwala ustalić, iż wzniesiona została jako bazylika trójnawowa z prezbiterium zamkniętym absydą, z zachodnim masywem wieżowym, mieszczącym dwudzielną emporę, wspartą na okrągłym filarze. Posiadała atrium, w którym odkryto relikty płyty z zaprawy wapiennej, tzw. misy chrzcielnej i krypty grobowe, identyfikowane przez badaczy jako prawdopodobne groby monarsze: księcia Mieszka I i króla Bolesława Chrobrego. Odkryte relikty archeologiczne zabezpieczone metodą elektropetryfikacji można oglądać w kryptach (wybudowanych w latach 1950-1955 i odrestaurowanych w roku 1997).

Styl romański[]

Po zniszczeniu preromańskiej świątyni (w latach 1034-1038), powstaje nowy kościół katedralny, murowany z kostki granitowej, z detalem architektonicznym z piaskowca i granitu, pokrywający się w znacznej mierze z fundamentami pierwszej katedry. Odkryte liczne elementy tej budowli romańskiej z II połowy XI wieku świadczą o wysokiej kulturze jej inwestorów i budowniczych.

Styl gotycki[]

Katedra romańska, przebudowana w XIII wieku, zastąpiona została gotycką, wzniesioną w XIV i XV wieku. Była to budowla okazała, z nowym prezbiterium z piękną galerią tryforyjną, ambitem i wieńcem kaplic. Strawił ją pożar w roku 1622, zostawiając nagie mury świątyni z przepalonymi sklepieniami.

Styl barokowy[]

W latach 1636-1650 przeprowadzono odbudowę w stylu barokowym, początkowo pod kierunkiem Krzysztofa Bonadury Starszego, a następnie braci Antonio i Pompeo Ferrarich.

Styl klasycystyczny[]

W pożarze w roku 1772 (wywołanym przez lekkomyślność kościelnego, który zezwolił chłopcom szukać z zapaloną świecą gołębi na wieży) spaliły się obie wieże, dach, ołtarze, ławki i wiele sprzętów. Po odbudowie katedra otrzymała nowy wystrój wnętrza i elewację w stylu klasycystycznym, dzieło architekta Efraima Schregera, przebudowaną następnie przez Solariego w końcu XVIII wieku i tak przetrwała do drugiej wojny światowej.

Po roku 1945 - powrót do gotyku[]

Katechizm - cegiełka na odbudowę Katedry - 1953

Okładka Krótkiego Katechizmu wydanego w roku 1953 będącego cegiełką na odbudowę Katedry

Po toczonych w lutym 1945 roku walkach o miasto ocalały jedynie kaplice, wypalone wnętrze świątyni odsłoniło pozostałości z okresu gotyku. W latach 1946-1956 przeprowadzono odbudowę w formie gotyckiej (nawiązującą do okresu z przełomu XIV i XV wieku) według projektu Franciszka Morawskiego. Prowadzone jednocześnie badania archeologiczne ujawniły pozostałości katedr przedromańskiej i romańskiej. Katedrę oddano do użytku wiernych 29 czerwca 1956 r.

II wojna światowa nie wyrządziła katedrze aż tak wielkiej szkody, ale ówcześni decydenci, zafascynowani gotykiem jako najdoskonalszym stylem w architekturze i dodatkowo zainspirowani trwającymi równocześnie z odbudową badaniami archeologicznymi, postanowili o jej regotyzacji. Do końca się nie powiodła i mamy dzisiaj w Poznaniu przeskalowany gotycki korpus, zbyt wysokie, gotyckie wieże nakryte barokowymi hełmami, barokowe wnętrza kaplic ocalałe z wojennej pożogi i romańskie grobowce w podziemnych kryptach. Ten twór z jednej strony zadziwia, z drugiej jednak pokazuje skomplikowane dzieje społeczne i polityczne Poznania i Wielkopolski oraz zmienność upodobań estetycznych.

Przebudowy[]

Potrzebujemy twojej pomocy przy edycji tej sekcji. Rozwiń treść i opisy, dodaj linki, wgraj ilustracje.

Około roku 1262 katedra otrzymała nowe, ceglane prezbiterium. W połowie XIV w. generalnie przebudowano jej korpus nawowy. W pierwszej połowie XV w. miała miejsce kolejna przebudowa prezbiterium.

Kaplice[]

18.9.

Kaplica Złota - Spiżowy pomnik Mieszka I i Bolesława Chrobrego autorstwa Christiana Raucha

Kaplica-złota06-Kopia

Kaplica Złota - Sarkofag dzieło i dar krakowskiego rzeźbiarza Oskara Sosnowskiego

Potrzebujemy twojej pomocy przy edycji tej sekcji. Rozwiń treść i opisy, dodaj linki, wgraj ilustracje.

Kaplic w Bazylice Archikatedralnej jest 12 i stanowią wieniec kaplic otaczających świątynię. Kaplice uniknęły większych zniszczeń podczas pożaru w 1945 i do dziś zachował się ich oryginalny wystrój.

  • Kaplica św. Marcina z ołtarzem z 1905 r. a w nim obraz z 1628 roku Krzysztofa Boguszewskiego, przedstawiający wjazd św. Marcina do Amiens i dzielącego swój płaszcz. Ciekawostką jest, że święty ma twarz, wówczas królewicza Władysława IV Wazy, zaś postać rycerza towarzysząca św. Marcinowi, króla Zygmunta III Wazy. W tej kaplicy – grobowiec renesansowy biskupa Wawrzyńca Goślickiego, zasłużonego dla Kościoła i Ojczyzny. Na wprost wejścia do kaplicy znajduje się pomnik arcybiskupa Walentego Dymka – dzieło Czesława Woźniaka z roku 1964.
  • Kaplica św. Józefa z ołtarzem Świętego Józefa, z nagrobkiem kardynała Mieczysława Ledóchowskiego i pomnik ku czci księży, którzy zginęli w hitlerowskich obozach koncentracyjnych.
  • Kaplica św. Cecylii z Epitafium z XVII wieku. Przedstawia ono klęczące postacie starosty nakielskiego Zygmunta Raczyńskiego (zm. 1677 r.) i jego szwagra, sekretarza królewskiego Jana Wąglikowskiego (zm. 1652 r.). Trafiło tu w 1842 r. z kościoła bernardynów w Bydgoszczy, z ołtarzem z około 1652 r. w nim włoski obraz z pierwszej połowy XVII wieku przedstawiający św. Cecylię przy organach podarowany przez Edwarda Raczyńskiego, namalowany przez Guerciniego, z płytą nagrobną biskupa Sebastiana Branickiego (zm. 1544 r.) z czerwonego marmuru, a nad nią epitafium biskupa Teofila Wolickiego (zm. 1829).
  • Kaplica Matki Boskiej i św. Franciszka Ksawerego z ołtarzem późnobarokowym z końca XVIII wieku, z nagrobkiem biskupa Łukasza Kościeleckiego (zm. 1597 r.) i pod oknem brązowy pomnik kardynała Augusta Hlonda.
  • Kaplica Najświętszego Sakramentu – Górków.  Wcześniej kaplica nosiła nazwę św. Krzyża. Wiązało się to z umieszczeniem w barokowym ołtarzu cudownego krzyża, pochodzącego z 1522 roku, a przeniesionego tu w 1652 roku z Bramy Wrocławskiej. Według legendy zawieszony na krzyżu Chrystus miał przemówić w obronie niewinnie skazanego prowadzonego przez Bramę Wrocławską na Wildę, gdzie znajdowała się szubienica miejska. Kaplicę nazywano również kaplicą Górków – ponieważ tu znajduje się monumentalny grobowiec rodziny Górków. Ufundował go Andrzej II Górka – kasztelan międzyrzecki, syn Andrzeja I. W poziomych niszach leżą postacie Andrzeja I Górki (zm. 1553 r.) – kasztelana poznańskiego i starosty generalnego Wielkopolski oraz jego żony Barbary z Kurozwęckich. W niszach pionowych stoją Łukasz II Górka (zm. 1542 r.) – biskup włocławski i Uriel Górka (zm. 1498 r.) – biskup poznański. Poniżej na reliefie znajdują się postacie sześciorga dzieci. W rodzinnym grobowcu nie spoczęli jedynie Łukasz III Górka (zm. 1573 r.) – wojewoda poznański, Andrzej II Górka (zm. 1583 r.) – starosta generalny wielkopolski i Stanisław Górka (zm. 1592 r.) – wojewoda poznański. Odmówiono im pochówku w katedrze z racji ich protestanckiego wyznania. Dodać trzeba, że po śmierci Łukasza bracia chcieli go pochować w katedrze w rodowej kaplicy nawet pod groźbą armaty, ale potem odstąpili od tego zamiaru. Ród Górków herbu Łodzia to była potężna, bogata i wpływowa rodzina. Dzięki nim powstał zamek w Kórniku i rozwijał się Kórnik. Na ścianie kaplicy wiszą epitafia Wojciech Tolibowskiego (zm. 1663 r.) – biskupa poznańskiego, jego brata Ludwika Tolibowskiego (zm. 1673 r.) – kanonika i dziekana kapituły poznańskiej i Mikołaja Zalaszowskiego (zm. 1703 r.) – archidiakona, rektora Akademii Lubrańskiego.
  • Kaplica Złota - najpiękniejsza i najciekawsza, usytuowana na osi katedry, kaplica Królów Polskich. Wzniesiona w 1405 roku na miejscu starszej, kiedyś służyła kultowi maryjnemu. Przebudowywano ją wielokrotnie, a ostatecznie w 1834 r. została przebudowana gruntownie i przeznaczona na mauzoleum Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Większość środków na przebudowę wyłożył autor koncepcji artystycznych i ideowych, hrabia Edward Raczyński wg. projektu Lanciego. Bogaty wystrój wzorowany na architekturze bizantyjskiej. Warto się przyjrzeć mozaikowej posadzce wykonanej w Wenecji przez Liboria Salandriego oraz tego samego autora, mozaikowego obrazu MB Wniebowziętej. Po prawej stronie neogotycki sarkofag dzieło i dar krakowskiego rzeźbiarza Oskara Sosnowskiego. Po stronie lewej spiżowy pomnik Mieszka I i Bolesława Chrobrego autorstwa Christiana Raucha, kopuła malowana techniką enkaustyczną przez malarza z Berlina – Mullera (bardzo żmudna technika: stosowanie farb w spoiwie z wosku pszczelego przy pomocy podgrzewanych metalowych łopatek). Z zewnątrz kaplica wyróżnia się spośród innych kopułowym dachem oraz na narożach figurami biskupa Jordana, Bolesława Chrobrego, Mieszka I i Dąbrówki autorstwa Czesława Woźniaka. Figury ustawiono w latach sześćdziesiątych XX wieku.
  • Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Stanisława Kostki - w dzisiejszym kształcie powstała na początku lat trzydziestych XVIII wieku z połączenia dwóch kaplic, jedną z nich w połowie XVI wieku wyremontował proboszcz katedry Jan Powodowski i sprowadził prochy swoich rodziców, a jego brat ufundował zachowany (choć mocno przekształcony) pomnik nagrobny. Postać klęcząca u dołu nagrobka to Wawrzyniec Powodowski. Piastował on urząd Komandora Maltańskiego aż do r. 1543, w którym przeniósł się do wieczności. Napis na nagrobku tym mówi: „iż po śmierci przez rok cały (dziwny pobożnymi i tajemniczymi zjawieniami) z grobu wychodził i podczas mszy uroczystych śpiewanych u wielkiego ołtarza z dobytym mieczem podczas ewanielii świętej między stallami prałatów i kanoników a stallami niższego duchowieństwa widocznie stawał. Po ukończonej zaś mszy niknął. Naradziwszy się przeto prałaci i kanonicy odprawili za niego rozmaite nabożeństwa, przybrawszy postać pokorną, lichtarze wielkie z woskowymi świecami, które według ceremoniału akolici nosić powinni, trzymali w ręku sami prałaci, a w ich nieobecności kanonicy, a tak ustało na koniec owo okropne zjawisko roku 1544 dnia 26 kwietnia”. Podanie dodaje jeszcze, iż takowe okazywanie się w kościele zmarłego Powodowskiego karą było za jego naśmiewanie się za życia z płonnego, jak mniemał, zwyczaju, aby kawaler maltański w czasie nabożeństwa pałasz dobywał i nim w powietrzu przed ołtarzem machał. Niepozorny nagrobek, ale duch znaczący. W tej kaplicy, pod oknem, nagrobek kanonika Jakuba Prądzewskiego (zm. 1600 r.). W ołtarzu z 1817 roku widnieje kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej pędzla Leonarda Torwirta, a na ołtarzu „Cząstka krwi błogosławionego Jana Pawła II Papieża w okrągłym naczyniu wykonanym ze srebra i pozłacanym” - relikwie Jana Pawła II. Naprzeciw ołtarza nagrobek kanonika Jana Koźmiana (zm. 1877 r.) dłuta Oskara Sosnowskiego, zaś pod oknem epitafium biskupa pomocniczego poznańskiego Karola Ponińskiego (zm. 1727 r.).
  • Kaplica Serca Jezusowego - Kaplica powstała w XV wieku dawniej nosiła nazwę Świętego Ducha i świętych Apostołów, służyła za kapitularz na uroczyste posiedzenia. Odnowił ją w 1905 i poświęcił czci Serca Jezusowego arcybiskup Florian Stablewski. W ołtarzu marmurowym znajduje się obraz Chrystusa ukazującego swoje serce z klęczącym u stóp pielgrzymem – obraz Piotra Stachiewicza, z sufitu zwisa wenecki żyrandol, w górze piękne sklepienie sztukatorskie; na ścianach pastelowe malowidła Bolesława Łaszczyńskiego – „Uzdrawiania niewidomego”, i „Chrystus w otchłani”. Przy  wejściu do kaplicy (zachodnia strona) pomnik arcybiskupa Floriana Stablewskiego – dzieło Władysława Marcinkowskiego, przed wejściem do kaplicy solidna brązowa płyta, to wejście do krypty arcybiskupów poznańskich.
  • Kaplica Matki Boskiej i Świętych Aniołów - ufundowana przez biskupa Andrzeja Szołdrskiego. Powstała w latach 1650-54, połączona z dwóch odrębnych kaplic z przeznaczeniem na miejsce wiecznego spoczynku biskupa Szołdrskiego (zm. 1652 r.), hojnego odnowiciela katedry zniszczonej pożarem. W kaplicy nagrobek inicjatora przebudowy – biskupa Szołdrskiego i Ołtarz barokowy z obrazem „Niebieskie Jeruzalem” – dzieło Krzysztofa Boguszewskiego z 1628 roku
  • Kaplica Świętej Trójcy - wzmianka o kaplicy już w pierwszej połowie XV wieku,   wygląd po remoncie w latach 1575-76 według projektu twórcy poznańskiego ratusza Jana Baptysty di Quadro w związku z pochówkiem biskupa Adama Konarskiego (zm. 1574 r.). W ołtarzu z lat 1783-1794 rzeźba ukazująca Trójcę Świętą nad kulą ziemską w otoczeniu aniołów autorstwa Bernarda Smolkego, Jana Maltzahna i Augustyna Schöpsa. Naprzeciwko ołtarza  nagrobek biskupa Adama Konarskiego zaprojektowany przez Jana Baptystę di Quadro, natomiast postać biskupa wyrzeźbił Hieronim Canavasi. Pod oknem  nagrobek arcybiskupa Antoniego Baraniaka wykonany przez Eugeniusza Olechowskiego w 1986 r.
  • Kaplica Sw. Jana Kantego - kiedyś odbywały się tu nabożeństwa dla profesorów i uczniów Akademii Lubrańskiego. W kaplicy pod oknem renesansowa płyta nagrobna biskupa Jana Lubrańskiego wykonana przez jednego z rzeźbiarzy warsztatu Bartłomieja Berrecciego. Znajduje się tu też pomnik biskupa Marcina Dunina (zm. 1842 r.) wykonany przez Andrzeja Friedericha ze Strasburga w 1846 roku oraz ołtarz z 1805 roku z obrazem św. Jana Kantego w stroju profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego namalowany przez Jan Gładysza.
  • Kaplica św. Stanisława - kiedyś zwana Królewską. Zbudował ją Przemysł II jako miejsce wiecznego spoczynku dla swojej żony Rychezy (pochowana w kaplicy w 1293 roku), a po swojej śmierci również i on tu spoczął (pochowany w 1296 r.). Ufundowany przez niego nagrobek został zniszczony w 1371 roku, gdy uderzenie pioruna doprowadziło do zawalenia się południowej wieży. Przebudowana w latach 1793-94. Z racji 700-lecia koronacji Przemysła II na króla Polski z inicjatywy Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Oddział w Poznaniu przeprowadzono w 1995 r. generalny remont kaplicy. Na zachodniej ścianie kaplicy osadzono potężną płytę epitafijną z brązu ważącą około 3200 kg, wykonaną według projektu prof. Mariana Koniecznego. Ta monumentalna płaskorzeźba przedstawia w centralnej części Przemysła II króla Polski, w towarzystwie ojca Przemysła I i żony Rychezy. Ponad nimi orzeł Przemysła II.

Wybitne dzieła[]

Kaplica św

Obraz z 1628 roku Krzysztofa Boguszewskiego - „wjazd św. Marcina do Amiens” w kaplicy św. Marcina

Kaplica-św

Pomnik kardynała Augusta Hlonda w Kaplicy Matki Boskiej i św. Franciszka Ksawerego

Prawdziwym klejnotem katedry jest wielki ołtarz – poliptyk, dzieło wybitnych mistrzów śląskich z przełomu XIV-XV wieku, pochodzący prawdopodobnie z warsztatu wrocławskiego. Ołtarz główny pochodzi z kościoła farnego z Góry Śląskiej i przedstawia w centrum Matkę Boską w otoczeniu św. Katarzyny i św. Barbary oraz 12 innych świętych niewiast. Na zewnętrznych skrzydłach ołtarza jest osiem obrazów ukazujących Mękę Pańską. Pod główną wnęką ołtarza jest predella, gdzie umieszczono postacie Chrystusa i dwunastu apostołów podczas Wieczerzy Pańskiej. Wyposażenia w nawie głównej dopełniają wybitne dzieła baroku: ambona z 1720 roku i chrzcielnica, a także gotyckie stalle w prezbiterium. W posadzce nawy głównej z okazji Wielkiego Jubileuszu Chrześcijaństwa Roku 2000 wmurowano płytę z brązu upamiętniającą Biskupa Jordana – pierwszego biskupa Polski.

-028

Kopia miecza świętego Piotra

W katedrze znajduje się kopia miecza świętego Piotra, którego oryginał przechowywany jest w Muzeum Archidiecezjalnym. Zgodnie z podaniem „miecz” należał do świętego Piotra, który miał nim odciąć ucho Malchosa (J 18,10), sługi arcykapłana, podczas pojmania Jezusa Chrystusa w Getsemani, ale niezależnie od legendy mamy do czynienia z jednym z najstarszych egzemplarzy broni białej w Polsce.

09a-099

Napis pośrodku nawy, przypominający, że w tej świątyni pochowano królów i książąt polskich z dynastii piastowskiej

W tej świątyni pochowano królów i książąt polskich z dynastii piastowskiej: Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela, Władysława Odonica, Przemysła I, Bolesława Pobożnego i Przemysła II - ukazuje to napis na posadzce.

Płyta-Vischerowska-z-nagrobka-Łukasza-I-Górki

Vischerowska płyta Łukasza I Górki

Vischerowskie płyty nagrobne poświęcone pamięci kolejnych przedstawicieli rodu Górków. Najstarsza z nich, wykazująca jeszcze wiele cech gotyckich została wykonana we Flandrii na zamówienie b-pa Andrzeja z Bnina około 1460 r. Kolejne, pochodzące już z norymberskiego warsztatu Vischerów upamiętniają b-pa Uriela Górkę i jego ojca Łukasza. Na tego rodzaju płytę nagrobną mogli sobie pozwolić tylko najzamożniejsi. Jej wartość bowiem była równa kamienicy w centrum miasta. W czasie II wojny światowej płyty te zostały wywiezione przez Niemców i przez wiele lat uchodziły za bezpowrotnie stracone. W 1990 r. odnaleziono je w czasie prac remontowych w petersburskim Ermitażu i powróciły do Poznania.


W pobliżu[]

<places category="Ostrów Tumski" />

Galeria[]

Advertisement